سبد خریدتان در حال حاضر خالی است!
تحلیل فیلم شاگردان (۲۰۲۲) | (Le Pupille (2022
«شاگردان(۲۰۲۲)» فیلمی کوتاه به کارگردانی آلیچه رورواچر است. رورواچر، کارگردان ایتالیایی، با سبک منحصربه‌فردش در خلق آثاری شناخته می‌شود که مرز میان واقعیت و خیال را با ظرافتی شاعرانه و گاه طنزآمیز درمی‌آمیزند. فیلم شاگردان هم در ادامه همین رویکرد است و با کارگردانی او، تبدیل به اثری شده که در عین سادگی و شفافیت، در پی کاوش لایه‌های عمیقی از مفاهیم انسانی و اجتماعی است. داستان این فیلم به زمان جنگ جهانی دوم در ایتالیا بازمی‌گردد؛ یعنی، حدود دهه ۴۰؛ جایی‌که ایتالیا در سلطه حکومت فاشیستی موسولینی قرار دارد و شرایط جنگ مردم را دچار فقر و تنگدستی کرده‌است. در این زمان، کلیسای کاتولیک وظیفه داشته تا از مردم و نیز کودکان یتیم حمایت کند؛ سوژه‌ای که رورواچر را بر آن داشته تا بسترِ مکانی فیلم اش را یک یتیم‌خانه کاتولیک انتخاب کند. این یتیم‌خانه توسط تعدادی راهبه اداره می‌شود و آن‌ها قوانینی سخت‌گیرانه را بر کودکان اعمال می‌کنند. در فضای ساده، محقرانه و منظبط یتیم‌خانه، درحالی‌که ایام سال نو سپری می‌شود، بچه‌ها دارند به استقبال کریسمس می‌روند و در حال آماده شدن برای اجرای نمایش تولد مسیح اند. نقطه اوج داستان، جایی‌ست که یک زن از طبقه مرفه جامعه، کیکی بزرگ و زیبا را به عنوان هدیه به یتیم‌خانه می‌دهد، به این امید که کودکان در ازای آن، برای بازگشت معشوقش دعا کنند. این کیک توجه همه کودکان را به خود جلب می‌کند و درحالی‌که با هیجان و کنجکاوی به آن نگاه می‌کنند، مادر فیورآلبا سعی دارد آن‌ها را به بهانه این که بچه‌های خوب برای مسیح فداکاری می‌کنند، از خوردن سهم‌شان از کیک منصرف کند تا آن را به راهب اعظم تقدیم کرده و توجه او را برای کمک در امور مالی، به دست آورد. اما «سرافینا» در برابر خواست مادر فیورالبا برای فداکاری مقاومت کرده و از سهم کیک خود نمی‌گذرد. این‌جاست که نظم حاکم در یتیم‌خانه شکسته شده و مسیر تغییر می‌کند. سرافینا یک تکه از کیک‌اش را جلوی سگی که کنارش است می‌اندازه و تکه‌ای دیگر را توی مشتش نگه می‌دارد. به‌این‌ترتیب، در بیرون از اتاق غذاخوری، آن تکه کوچک را میان تمام بچه‌ها تقسیم می‌کند. مادر فیورآلبا نیز که نقشه‌اش خراب شده، کیک را به جای دستمزد به دودکش پاک‌کن و همکاران او می‌دهد.
داستان فیلم که به اقرار خود فیلم به‌شکلی ناشیانه و آزادانه از «نامه»ای الهام گرفته که السا مورانته -یکی از مهم‌ترین نویسندگان بعد از جنگ ایتالیا- برای دوستش فرستاده، ساده است و بدون پیچیدگی روایت می‌شود. این امر بازتابی‌ست از جهان بی‌تکلف کودکان.
رورواچر در «شاگردان» با استفاده از المان‌های ساده اما تأثیرگذار، فضایی خلق می‌کند که هم واقع‌گرایانه است و هم نمادین. نمادها در این فیلم نقش کلیدی ایفا می‌کنند و از همان ابتدا حضور خود را نشان می‌دهند. »چشم‌ها« در جهان فیلم مهم اند: آن‌ها می‌توانند نمادی از ناظر بودن و کنترل‌گری(توسط راهبه‌ها بر کودکان)، مشاهده‌گری(توسط کودکان و ببینندگان فیلم)، معصومیت و صداقت، درونیات(چراکه چشم پنجره‌ای‌ست به درون انسان و روح او)، نگاه به آینده(که نشانی‌ست از امید کودکان به فردای بهتر) و همین‌طور نمادی از هویت و فردیت(چراکه هرکس و هرچشم، می‌تواند منحصربه‌فرد و مستقل باشد) به شمار آیند. »کلیسا« و »جمع کودکان« دو عنصر دیگر فیلم اند که بیننده را به نهادِ قدرتِ غالب در مقابل نهاد مردم برمی‌گرداند. این تضاد اساسی به‌خوبی در صحنه آغازین فیلم نشان داده می‌شود؛ جایی‌که کودکان دور هم جمع شده‌اند و با هیجان نامه‌ای را دنبال می‌کنند که ناگهان مادر فیورآلبا مقابل آن‌ها قرار می‌گیرد و شادی آن‌ها بدل به ترس می‌شود. اما مهم‌ترین و قوی‌ترین نماد فیلم شاید »کیک قرمز« باشد که بهانه‌ای می‌شود برای کشف رفتارها، روابط و تمایلات پنهان شخصیت‌ها. انتخاب این عنصر هوشمندانه شکل گرفته‌است؛ چه از نظر کیک بودن و چه از نظر رنگ قرمز آن. این همان شادی، شیرینی و لذت زندگی است. همان آزادی دلچسبی‌ست که همواره انسان را به داشتنش وسوسه می‌کند. اما چرا قرمز است؟ چون شور و جنبش زندگی‌ست که توسط نهاد قدرت حاکم، ممنوع شده‌است. ممنوع به بهانه مذهب، به بهانه اخلاق یا انسانیت؛ اما در حقیقت ممنوع به‌خاطر منافعِ قدرت. در میان جمع کودکان که چشمشان به این کیک قرمز است، »سرافینا« نماد قهرمانی‌ست که مقابل استبداد ایستادگی می‌کند. این نام اشاره به یک فرشته عالی رتبه در سلسله مراتب فرشتگان دارد. »دودکش پاک‌کن« هم در این میان با ظاهر خاکستر نشسته خود، می‌تواند اشاره‌ای باشد به قشر خاکستری یا فراموش‌شده مردم.
در پس داستانِ هموار فیلم و نمایش عناصری که احتمالا کشف وجه نمادگونه آن‌ها کار دشواری نیست، رورواچر ظرافت‌های مثال‌زدنی و بی‌نظیری را رعایت کرده‌است: نخست این که سرپیچی سرافینا تنها بر سر «تکه‌ای از کیک» است؛ یک شادیِ کوچک. اما همین شادی کوچک هم وقتی سهم افراد می‌شود، به آن‌ها روح زندگی و لبخند می‌بخشد. دوم این که سرافینا این تکه کوچک از شادی را میان تمام دوستانش قسمت می‌کند: »شادی یک امر جمعی‌ست«. شادی عمیق در تعاملات اجتماعی و ارتباطات انسانی تجربه می‌شود.
در انتها، «شاگردان» فیلمی‌ست درباره میل انسان پاک‌سرشت به جست‌وجوی آزادی در جهانِ پر از ظلم و محدودیت. رورواچر در این فیلم با نگاهی طنزآمیز و شاعرانه، داستانی ساده و درعین‌حال عمیق خلق کرده که تماشاگرش را به تفکر وامی‌دارد و آن را به اثری بدل کرده که با وجود سادگی ظاهری، پیچیدگی‌های روح انسان و تنش‌های پنهان جامعه را به زیبایی انعکاس می‌دهد.
دیدگاهتان را بنویسید